SSTK Stockholm Sözleşmesi Taraflar Konferansı |
AK Avrupa Komisyonu |
AB Avrupa Birliği |
GEF Küresel Çevre Fonu |
NATO Kuzey Atlantik Antlaşması Örgütü |
STK Sivil Toplum Kuruluşu |
UUP Ulusal Uygulama Planı |
EİKÖ Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü |
OP Operasyonel Program |
PEN KOKları Bertaraf Etme Ağı |
KOKlar Kalıcı Organik Kirleticiler |
PYK Proje Yönlendirme Komitesi Kurulu |
PRTR Kirletici Salınım ve Taşınım Kaydı |
RECETOX Çevredeki Zehirli Bileşikler Araştırma Merkezi, Masaryk Üniversitesi, Brno, Çek Cumhuriyeti |
SAICM Uluslararası Kimyasal Yönetimi ile ilgili Stratejik Yaklaşım |
SK KOKlarla İlgili Stockholm Sözleşmesi |
BM Birleşmiş Milletler |
BMKP Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı |
BMÇP Birleşmiş Milletler Çevre Programı |
BMSKT Birleşmiş Milletler Sınai Kalkınma Teşkilatı |
BMEAE Birleşmiş Milletler Eğitim ve Araştırma Enstitüsü |
DSÖ Dünya Sağlık Örgütü |
Genel KOKlar(Stockholm Sözleşmesi’ne Dayanan Tanımlar) |
Nesne Üretimi sırasında kendisine verilen özel bir şekil, yüzey veya dizayn ile işlevi kimyasal kompozisyonunun yapacağından daha iyi şekilde belirlenen madde. Nesne örnekleri arasında araba, pil, bilgisayar, telefon, yazıcı, tekstil ve buzdolabı sayılabilir. Nesneler sıvı(ör. araba:fren hidroliği) ve gaz (ör. buzdolabı: basınçlı soğutucu gaz) içerebilir. |
Kimyasal madde Bir madde ya da karışım/preparat ya da nesne. |
Kimyasal Kimlik Bir kimyasalı özgün bir şekilde tanımlayacak bir isim. Bu isim Uluslararası Saf ve Uygulamalı Kimya Birliği (IUPAC) , Kimyasal Adlandırma Servisi‘nin (CAS) adlandırma terminolojisine uygun bir isim ya da teknik bir isim olabilir.
|
Kimyasal Ürün/ Ürün Bir kimyasal madde ve/veya belirli yüzdelerle ya da yüzde aralıklarıyla kimyasal maddelerin karışımı/hazırlanması. |
Kimyasal Madde/kimyasal/madde Doğal haliyle kimyasal elementler ve bunların bileşikleri veya ürünün stabilitesini korumak için gerekli olan bir katkı maddesi de dahil olmak üzere herhangi bir üretim işlemi ile elde edilen ve kullanılan süreçten kaynaklanan, ancak maddenin stabilitesini ya da bileşimini değiştirmeden ayrılabilen herhangi bir çözücü hariç, maddelerdir. |
Ticari OctaBDE veya c-OctaBDE Ana bileşenleri hexabromodifenil eter, heptabromodifenil eter, octabromodifenil eter ve nonabromodifenil eter olan polibromlu difenil eter bileşiklerinin karışımlarıdır. |
Ticari PentaBDE veya PentaBDE Ana bileşenleri tetrabromodifenil eter, Pentabromodifenil eter ve hexabromodifenil eter olan polibromlu difenil eter bileşiklerinin karışımlarıdır. |
Basit İsim Karmaşık ve sistematik kimyasal bir isim yerine özellikle halk ile daha kolay iletişim kurabilmek için bir kimyasala verilen ad
|
Bileşik (Konjener) Bifenil molekülünde klor atomlarının konumuna ve sayısına bağlı olarak 209 adet izomer ve homolog klorlu bifenil teorik olarak mümkündür. Bu gruba dahil olan tek bir bileşiğe PCB türdeşi denir |
Bertaraf Bertaraf, Basel Sözleşmesi Ek IV’de belirtilen herhangi bir işlem anlamına gelir |
Jenerik İsim Tek bir kimyasal maddeye ait olmayan, kimyasal bir sınıfı tanımlayan isimdir. Jenerik ismi, endüstri tarafından, örneğin kimyasalın ne olduğunun, isminden belli olmaması gereken durumlarda gizli iş bilgilerinin korunması için kullanılmaktadır. . |
HCH Hekzaklorosiklohekzan |
Listelenen polibromlu difenil eterler (PBDEler) veya KOK-PBDEler Stockholm Sözleşmesinin Ek A’sında KOKlar olarak listelenen polibromlu difenil eterler-tetrabromodifenil eter ve pentabromodifenil eter-ve-hexabromodifenil eter ve heptabromo difenil eter |
Karışım/ Müstahzar Bir karışım ya da iki tepkimeyen maddeden oluşan çözelti |
PCBler Poliklorlu bifeniller |
PCDDler Poliklorlu dibenzo-p-dioksin veya kısaca dioksinler |
PCDFler Poliklorlu dibenzofuranlar |
Pestisit Pestleri önlemeyi ,kontrol etmeyi ve yok etmeyi amaçlayan madde ya da maddeler karışımı. Pestler insan veya hayvan hastalıklarını taşıyan vektörleri; yiyeceklerin, tarım ürünlerinin, ahşap ve ahşap ürünlerinin, veya hayvan yemlerinin üretimine, işlenmesine, depolanmasına, taşınmasına veya pazarlanmasına zarar veren veya engel olan istenmeyen bitki ve hayvan türlerini kapsar. Pestisit aynı zamanda vücutlarında bulunan böceklerin, araknidlerin, veya diğer pestlerin kontrolü için hayvanlara verilen veya bitki büyüme düzenleyicisi, yaprak döktürücü, kurutucu, meyve inceltici veya meyvenin erken düşmesini önleyici olarak kullanılan maddelerdir. Terim aynı zamanda depolama ve taşıma sırasında ürünleri zararlardan korumak amacıyla ekinlere hasat öncesi veya sonrasında verilen maddeler için de kullanılır.
|
PFOlar ile ilgili kimyasallar Moleküler yapısında yapı elemanı olarak PFOları içeren ve perfluoroktan sülfonik asit (PFOlar) ), tuzları veya başlangıç veya ara madde olarak perflorooktan sülfonil florit (PFOSF) kullanılarak üretilmiş kimyasallardır.
|
Stoklar Bir madde ve/veya preparat olarak Sözleşme ile kullanımına hala izin verilen kimyasal ve/veya bu kimyasalı içeren eşyaların ülke genelindeki toplamı/rezervi . Eğer stoklar Ek A’da belirtilen herhangi bir muafiyet veya Ek B de belirtilen kabul edilebilir amaç nedeniyle kullanılmayacaksa
|
Ticari Ad Bir nesneye, karışıma ya da kimyasala pazarlayan/tedarik eden firma tarafından verilen isim. Ticari ad genellikle spesifik olarak kimyasalı, karışımı veya nesneyi tanımlar ve bazı durumlarda şirket hakkında bilgi verir.
|
İstemsiz Eser (İz) Kirletici Ek A veya B’de listelenen KOKlardan birini eser kirleticiler için belirtilen konsantrasyonlardan fazla miktarda istemsiz olarak barındıran ve KOK olarak kabul edilen kimyasal madde, karışım veya nesne. |
Atık Bertaraf edilmiş, bertaraf edilmesi amaçlanan |
Teknik Terimler |
ADR Uluslararası karayolu üzerinden tehlikeli madde taşımacılığı ile ilgili Avrupa anlaşması |
MET Mevcut En iyi Teknikler |
EÇU En İyi Çevresel Uygulamalar |
Kapasitör Elektrik sisteminin güç faktörünün düzeltilmesi için geri kalmış kilovarları tedarik eden ekipman veya birim, bazı kapasitörler soğutucu sıvısı olarak PCB ile üretilmiştir. |
Kapasitör Bankası ( Genel Kullanım) Pratik olarak güç faktörü(GF) için üç farklı şekilde düzeltme vardır: "Bireysel/Tekil" GF-düzeltme kapasitörleri; kapasitör doğrudan "geri kalmış kilovar" üreten (motorlar, kaynak makinesi vs.) ekipman terminallerine bağlanır |
Kapasitör Bankası (LV) "Grup" PF-düzeltme için kapasitörler; kapasitör(ler) , bir transformatör istasyonunun LV-barına bağlıdır, bu çok sayıda bireysel motor, kaynak makineleri vs. sahibi tüketicileri besler |
Kapasitör Bankası ( MV) "Merkez" PF-düzeltme için kapasitörler; Büyük kapasitör kurulumu Orta veya Yüksek Gerilim trafolarının baralarına bağlanmıştır bu şekilde çeşitli büyüklükte birçok bireysel elektrikli ev aletleri(motorlar vb)arklı zamanlarda ve dönemlerde çalışabilmektedir. |
Kapalı Sistemler PCB'nin tamamen kapalı ekipmanlarda olduğu kapasitör ve transformatörler; PCB nadiren kapalı sistemlerden yayılırlar(iyi koşullarda) |
Soğutucu Sıvı Dielektrik Sıvı |
ESM Çevreye Duyarlı Yönetim |
GKKS Gaz kromatografisi / kütle spektrometresi |
YG Yüksek Gerilim |
AG Alçak Gerilim (230/400 V) |
OG Orta Gerilim ( Genelde 11 ve 66kV aralığında) |
Açık Sistemler PCB kullanımı sırasında tüketilen ya da kullanımı sonrası ya da PCB içeren ürünlerin kullanımı sonrası düzgün atılmayan uygulamalar; açık sistemler PCB'yi direkt olarak yayarlar( örneğin PCV yumuşatıcılar, neopren ve klorür içeren diğer kauçuklar) |
Ana Kaynaklar PCB’nin gönüllü olarak ürünün özelliklerini etkilemek amacıyla eklendiği ürünler (örneğin;Sovol, Soytol, Askarel, Pyralene, Clophen gibi transformatörler için soğutma sıvıları); bu tip ürünler sürekli PCB yayarlar |
İkincil Kaynaklar Başlangıçta PCB içermeyip birincil kaynaklardan (örneğin birincil kaynaklardan kaynaklanan yayılma ya da kirli pompa, hortum vb. Kullanılması sonucu) yayılan PCB ile kirlenmiş ürün. Bu ürünler de PCB yayarlar. |
Transformatör Voltajı azaltmak ya da arttırmak için kullanılan ekipman; PCB içeren transformatörler genel olarak elektriğin dağıtıldığı tesis veya binalara yerleştirilmiştir. |
UV Ultra viyole |
Toksikoloji, ekotoksikoloji,riskler |
GKEAM Günlük Kabul Edilebilir Alım Miktarı olarak bilinen bu değer gıdalarla birlikte alınan maddelerin ömür bıyunca insan sağlığında olumsuz etki yapmadan kullanılabilecek günlük kullanım miktarıdır. Birim vücut ağırlığı başına günde miligram ile ifade edilir (mg/kg va gün-1). |
Ters Etki Bir organizmanın morfolojisi, fizyolojisi, büyüme, gelişme veya yaşam süresindeki değişikliğin fonksiyonel kapasitesinde bir bozulma veya ek yük telafi etmek için kapasitesinin düşüklüğü ya da diğer çevresel etkilerin zararlı etkierine olan duyarlılığın artması şekillerinde sonuçlanması. |
Ajan/Etkin madde Aksi belirtilmedikçe incelenen herhangi bir kimyasal, fiziksel, biyolojik veya sosyal madde ya da faktör. |
Uygulanan Doz Bir absorpsiyon bariyerine uygulanan ve absorpsiyona müsait olan etkin maddenin miktarı |
KD Karşılaştırma Dozu. En iyi uyan doz yanıt eğrisine dayanarak belirlenen, belirli bir sıklık ile bağlantılı (mesela, 1%, 5% veya 10% oranı) doz., Karşılaştırma Riski. |
Biyoelverişlilik Sistematik dozun uygulanan doza oranıdır. |
Kanserojen Madde Kansere neden olan kimyasal, biyolojik veya fiziksel madde. |
Karsinojenesis Tümörlerin kökeni, nedeni ve gelişimi.Terim tümörlerin bütün türleri (örn., iyi huylu ve kötü huylu) için de geçerlidir.
|
Karsinojenisite Tümör üretme yeteneği (iyi huylu ve kötü huylu olabilir) |
Kronik Toksisite bir kirleticiye maruz kalmanın hemen ardından veya daha sonrasında uzun süre kalıcı olacak negatif bir etki oluşturma kapasitesi veya sadece bir kimyasala uzun süre maruz kalma sonucu oluşan etki. . |
Güvenilirlik Bir kirleticinin belirli toksikolojik özelliklere sahip olduğunu belirtmek için mevcut bilgilere değerlendirici tarafından atanan ağırlık (yüksek, orta veya düşük güvenilirlik).
|
Güvenilirlik Sınırları Parametre değerinin, örn: ortalama,belirli bir güvenilirlik ve olasılık düzeyinde (örn. %95) olduğu rastgele değişkenlik derecesi tarafından belirlenen bir veri seti. Güvenilirlik sınırı, aralığının üst ya da alt değerine karşılık gelir. |
Kritik Etki(ler) Negatif etki insanlar için kabul edilebilir tüketim veya maruz kalma miktarlarının belirlenmesinde en önemli faktör olarak kabul edilmektedir. Genellikle en düşük etki seviyesine sahip en hassas negatif etki veya bazen de en düşük etki seviyesine sahip olmasa da daha ciddi etkiler olarak tanımlanır.
|
Dermal (Cilt ile ilgili) Deri yoluyla, deri tarafından , deri ile ilgili |
Doz Sürekli ya da aralıklı süreler boyunca bir organizmanın belirtilen miktar veya konsantrasyonda bir kirleticiye maruz kalması.Bu yaygın olarak test hayvanının vücut ağırlığının birim ağırlık başına test kirletici madde (örn.; mg kg-1 va) miktarı olarak ifade edilir. |
Doz-Yanıt Değerlendirmesi Dozun büyüklüğü veya bir kirleticiye maruz kalma seviyesi ile ilgili yan etkinin etkisi veya şiddeti arasındaki ilişkinin belirlenmesi
|
Doz-Yanıt İlişkisi Elde edilen yanıtların doz ve yanıtları (etkileri) veya spektrumu arasında var olan korelatif birlik. |
Bitiş Noktası Biyolojik bir sistemde kirletici etkisi göstergesi olarak kullanılan gözlemlenebilir veya ölçülebilir biyolojik olay (hücre,organizma,organ vs.) |
Çevre Sağlığı |
Çevresel İzleme Hava, su, toprak ve gıdanın fiziksel çevresinde kirleticilerin konsantrasyonunun izlenmesi |
Epidemioloji |
Maruz kalma |
Maruziyet değerlendirmesi
|
Maruz kalma yolu |
Ekstrapolasyon (Uyarlama)
|
Genotoksik Doğrudan faaliyeti genetik materyalde kodlanan bilginin değişimi olan etkin maddeler/ajanlar |
Genotoksik Karsinojen Doğrudan DNA’ya zarar veren bir mekanizma yoluyla tümör oluşumuna neden olan kirletici |
Genotoksisite |
Rehber değerler |
Tehlike |
Tehlike tanımlama |
Sağlık |
Sağlık risk değerlendirmesi |
Sağlık riski yönetimi
|
İmmünotoksisite |
LD50 |
LOEL
|
LOAEL |
Yaşam süresi Bir organizmanın ortalama ömrü (örneğin, insan için 70 yıl). |
Metabolit |
NOAEL |
NOEL
|
Üreme sistemi toksisitesi |
RfD |
Risk |
Risk değerlendirmesi |
Risk Yönetimi Alternatif faaliyetlerin değerlendirilmesi, opsiyonların seçilmesi ve bunların Risk Değerlendirmesine bir karşılık olarak uygulanması prosesi. Karar verme; bilimsel, teknolojik, sosyal, ekonomik ve politik bilgileri bir araya getirir. Süreç, örneğin; toleredilebilirlik ve maliyetlerin uygunluğu üzerine değer yargılarını gerektirir. |
Teratojenite |
Eşik
|
Eşik doz |
TDI |
TWI |
Toksisite |
Belirsizlik
|
Belirsizlik faktörü |
Değişkenlik |